Endometrioza

Endometrioza – schorzenie społeczne 21 wieku, choroba ogólnoustrojowa dotycząca ponad 70 mln kobiet na całym świecie. Jest zaburzeniem częściej występującym niż̇ cukrzyca czy rak piersi u kobiet.

Koszt endometriozy w Unii Europejskiej to ok 30 mld EUR rocznie z powodu utraconych dni roboczych. U 82% badanych kobiet (spośród 7025 cierpiących na endometriozę̨) choroba była najczęstszą przyczyną dni wolnych od pracy.

Pomimo istnienia wielu metod leczenia tej choroby – od leków po zabiegi chirurgiczne – ogromne znaczenie odgrywa zmiana stylu życia i nawyków żywieniowych.

Rozpoczynając terapię dietetyczną w leczeniu endometriozy musimy zacząć od podstaw, czyli od zmiany stylu życia. Przed wszystkim należy zwolnić tempo i zadbać o zachowanie rytmu dobowego. Ważne jest, aby wypracować zasadę 3 x 8:

8h śpimy, 8h pracujemy i 8h przeznaczamy dla siebie i rodziny.

Czas, który przeznaczamy dla siebie powinien zawierać elementy aktywnego odpoczynku, medytacji i relaksu.

W odniesieniu do żywości pierwszą i niepodlegająca dyskusji zmianą jest „wyrzucenie” z jadłospisu wszelkiej żywności przetworzonej, fast food-ów oraz napoi (soków, coli, wód smakowych) gdzie występuje bardzo duża ilość cukrów, polepszaczy smaku i innych substancji (syrop glukozowo -fruktozowy), które zdecydowanie nam szkodzą.

Nauka nieprzypadkowego kupowania, czytania etykiet stanowi element świadomego jedzenia. Podczas zakupów nie kierujmy się głodem ani zmysłem wzroku. Wybierając produkty trzymajmy się zasady – kupuję te, które nie są fabrycznie zapakowane-, czyli np. warzywa na lokalnym bazarze czy mięso od lokalnego dostawcy. Jeżeli natomiast nie mamy takich możliwości najlepsze będą produkty o najkrótszym składzie na etykiecie.

Pamiętajmy o sezonowości produktów. Organizm człowieka jest tak zaprogramowany, żeby w poszczególnych porach roku dostarczać odpowiedniej ilości energii witamin i składników mineralnych. Wiosna to pobudka po długiej i ciemnej zimie, podczas której często tyjemy. Dlatego też wiosną i latem chętniej zjadamy dużo zielonego i lekkiego. Jesień natomiast przegotowuje nas do chłodu wówczas wybieramy posiłki bardziej treściwe i rozgrzewające. Zima najlepsze są przetwory i kiszonki – zwiększają naszą odporność na infekcje i wzmacniają nasz organizm.

Jeśli posiadamy czas i umiejętności sami przygotowujemy posiłki. Wiemy, „co wkładamy do garnka” – przez co posiłki są zdrowsze i bardziej pełnowartościowe, od tych gotowych, kupionych w sklepie.

Zalecenia dotyczące żywienia w endometriozie.

Dieta kobiet z endometriozą ma na celu zmniejszenie wewnętrznego stanu zapalnego w organizmie, zmniejszenie bólu i poprawę eliminacji estrogenów z organizmu.

Rolą żywienia jest dostarczenie odpowiednich kwasów tłuszczowych, wzmocnienie odporności organizmu, dostarczenie antyoksydantów wyciszających stany zapalne oraz błonnika.

Leczenie dietetyczne endometriozy powinno się̨ opierać́ na fakcie, że estrogen sprzyja ciągłemu wzrostowi niewłaściwie umieszczonych komórek endometrium. Z mniejszą ilością̨ estrogenu skupiska komórek maleją̨. Zmniejszenie estrogenów poprzez środki dietetyczne może dokonać́ znaczącej zmiany w przebiegu i ciężkości endometriozy.

Podstawą diety przy endometriozie są kwasy tłuszczowe Omega 3. Stymulują one działanie prostaglandyn, czyli związków łagodzących ból i dolegliwości towarzyszących chorobie. W codziennych posiłkach powinny znaleźć się, zatem źródła zdrowych tłuszczów, takie jak tłuste ryby morskie (np. makrela, śledź, łosoś, sardynki, tuńczyk), olej lniany, olej z orzechów włoskich.

Ważną funkcję pełni także rodzina tłuszczów Omega 6. Najważniejszy wśród nich jest kwas linolowy, który w organizmie przekształcany jest w kwas gamma-linolenowy (GLA). GLA przekształcany jest w DGLA a ten dalej w prostaglandyny typu 1 (mają podobne działanie do prostaglandyn typu 3). Najlepszym źródłem GLA jest olej z wiesiołka i ogórecznika.

Olej z konopi- najlepsze źródło kwasów NNKT (niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych), ponieważ posiada w składzie najlepsze proporcje Omega3 / Omega 6 – 19%/59%.

Niewątpliwie z żywienia należy wykluczyć pokarmy dostarczające tłuszczów trans, które występują m.in. w margarynach twardych, utwardzonych olejach roślinnych czy słodyczach. Ważne jest także ograniczenie nasyconych kwasów tłuszczowych, bowiem pobudzają produkcję prostaglandyn COX2, nasilających objawy endometriozy i podtrzymujących stan zapalny, ból, gorączkę i obrzęki. Zaleca się czerwone mięso zastąpić drobiem i rybami. Ograniczyć do minimum, ciasta, margaryny, makarony, olej palmowy, olej kokosowy, mleko i jogurty pełnotłuste, wyroby wędliniarskie.

W badaniach prowadzonych w północnych Włoszech wykazano, że większe spożycie czerwonego mięsa (wieprzowiny i wołowiny) było powiązane ze zwiększonym ryzykiem endometriozy u kobiet odwiedzających kliniki ginekologiczne. Kobiety, które jadły jedną porcje mięsa w ciągu dnia miały dwukrotnie większe ryzyko endometriozy, a te, które spożywały mniej niż̇ 3 porcje czerwonego mięsa tygodniowo i do tego min 14 porcji warzyw zielonych i owoce miały o 70% mniejsze ryzyko rozwoju endometriozy.

Białka jaj i ryb nie wykazują̨ wpływu na zaburzenia owulacji, dodanie jednej porcji mięsa czerwonego wiązało się̨ z wzrostem ryzyka niepłodności o 32%. Wzrost spożycia białka roślinnego o 5% kosztem białka zwierzęcego, zmniejsza ryzyko niepłodności o 42%. (Chavaro i wsp. 2008)

Dieta w endometriozie powinna być bogata w warzywa i owoce, które dostarczają przeciwutleniaczy – antyoksydantów działających przeciwzapalnie i chroniących komórki przed uszkodzeniami. W jadłospisie powinny się̨ znaleźć́ warzywa i owoce bogate w witaminy E, C, beta karoten.

Do istotnych związków, które mają właściwości przeciwutleniające należą:

– antocyjany i pro antocyjany: owoce jagodowe, winogrona

– bioflawonoidy: owoce cytrusowe, owoce dzikiej róży, gryka, papaja, melon, śliwka, brokuł

– kurkumin: obecny w gorczycy, kurkumie, kukurydzy i żółtej papryce

– likopen: pomidory

– luteina: żółty barwnik liści i owoców– antyutleniacz odporny na wysokie temperatury.

Warto wiedzieć, że regularne spożywanie warzyw i owoców zmniejsza ryzyko endometriozy o 40–70 proc.

Witamina C i beta karoteny hamują wzrost i regresję wielkości torbieli endometrialnych, a uzupełnienie diety witaminą E zmniejsza ból endometrialny.

Właściwości przeciwutleniające maja także aminokwasy: cysteina i glutation, które biorą udział w tworzeniu jednego z najważniejszych enzymów przeciwutleniających – peroksydazy glutationowej. Najwięcej cysteiny i glutationu występuje w białym mięsie, tuńczyku, soczewicy, fasoli, orzechach, cebuli i czosnku.

Brukselka użyta w badaniach klinicznych usprawniła prace enzymów detoksykacyjnych nawet o 35%, poprawia prace peroksydazy glutationowej.

Dodatkowo sterole roślinne zawarte np. w czosnku, groszku czy selerze obniżają aktywność estrogenów w organizmie. Zdolność ich wiązania ma również związek o nazwie indolo-3-karabinol I3C, występujący w brokułach, kapuście, brukselce czy gorczycy.

Błonnik

Błonnik ma ogromne znaczenie w endometriozie ze względu na jego funkcje w zmniejszaniu puli dostępnych estrogenów, a wiec w zmniejszaniu objawów endometriozy oraz uregulowaniu poziomu hormonów tarczycowych. Podobnie jak pełnoziarniste przetwory zbożowe wpływa na poprawę trawienia i przyspiesza detoks organizmu i oczyszcza jelita.

Zalecane jest min 25-30g błonnika dziennie pochodzącego z pełnoziarnistych produktów zbożowych (preferowane zboża bezglutenowe!) Oraz z warzyw i owoców, tolerowane rośliny strączkowe.

Dieta wysokobłonnikowa wpływa na stężenie estradiolu poprzez odziaływanie na krążenie wrotne jelitowo-wątrobowe estrogenów. Dzięki obniżaniu aktywności beta- glukuronidazy (enzymu produkowanemu przez bakterie jelitowe, wpływającemu na zwiększenie jelitowej resorpcji estradiolu) estrogeny wydalane z żółcią̨̨ do światła jelit nie są̨̨ ponownie absorbowane. (Aubertin-Leheudre i wsp. 2008)

W badaniach klinicznych po dwumiesięcznej interwencji dietetycznej, zwiększającej udział błonnika w diecie z 15 do 30 g/dz. zaobserwowano obniżenie stężeń́́ estronu o 20% a estradiolu o ponad 15%.

Gluten

Obecnie po mleku stanowi drugi najczęstszy alergen pokarmowy oraz przyczynę nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten. Bardzo często u pacjentek z endometriozą występują zaburzenia funkcjonowania jelit i ich mikrobiomu.  Gluten, jako składnik diety może aktywować stan zapalny błony jelita i zaburzenia wchłaniania jelitowego. Dlatego zaleca się zastosowanie diety eliminacyjnej i obserwację. Wykluczenie z diety może uspokoić objawy jelitowe i pozajelitowe. Wskazane źródła pełnowartościowych naturalnych zamienników glutenu to: kasza gryczana, kasza jaglana, amarantus, mąka kukurydziana, kaszka kukurydziana komosa ryżowa, bataty, topinambur, tapioka.

Wg. Definicji zawartej w Kodeksie Żywieniowym FAO/WHO gluten to ogólny termin dla wszystkich szkodliwych prolamin: gliadyna- pszenica, sekalina- żyto, hordeina- jęczmień, awenina – owies.

Marziali i wsp. 2012, przeprowadzili retrospektywne badanie w celu oceny skuteczności 12 miesięcznej diety bezglutenowej w łagodzeniu bólu endodermalnego, miesiaczkowego i wpływu na komfort życia pacjentek. W badaniu wzięło udział 207 pacjentek z ciężkimi, bolesnymi objawami endometriozy (podczas miesiączki i współżycia oraz w miednicy). Po 12 miesiącach obserwacji u 157 pacjentek (75%) stwierdzono statystycznie istotną zmniejszona ilość bolesnych objawów. 25% Pacjentek zgłosiło brak znaczącej poprawy. Żadna pacjentka nie zgłosiła pogorszenia objawów czy samopoczucia po diecie bezglutenowej. Wszystkie pacjentki biorące udział w badaniu odczuły poprawę̨ komfortu fizycznego, ogólnego postrzegania zdrowia, witalności i społecznego funkcjonowania oraz zdrowia psychicznego.

W naturalnym leczeniu endometriozy duże znaczenia mają także zioła. Powodują zmniejszenie dolegliwości bólowych, poprawę krążenia w miednicy mniejszej, eliminację z organizmu produktów stanu zapalnego i utrzymanie równowagi hormonalnej. Wśród zalecanych znajdują się: wiesiołek dwuletni, niepokalanek pospolity (nie należy stosować niepokalanka razem z doustnymi lekami antykoncepcyjnymi, ponieważ zmniejsza ich skuteczność),mniszek lekarski, pochorzyn włochaty (łagodzi dolegliwości jelitowe związane z endometriozą), kalina śliwolistna i kalina koralowa (zmniejszają ból; ekstrakty z kory działają przeciwskurczowo, przeciwbólowo, przeciwkrwotocznie i uspokajająco),tarczyca bajkalska, kadzidłowiec, dzięgiel chiński.

Czego unikać? Schisandra (cytryniec chiński) adaptogen, ponieważ stymuluje produkcje estrogenów.

Wspieranie leczenia endometriozy dietą zakłada ponadto suplementację (najlepiej w postaci naturalnej z żywności lub suplementów z naturalnymi ekstraktami) witaminy C, E, A, wapnia, magnezu, cynku, żelaza, selenu i potasu.

Komponując dietę dla pacjentki z endometriozą należy skupić się na aktualnym stanie zdrowia i uwzględnić pozostałe współistniejące schorzenia powodujące dyskomfort i dolegliwości. Bardzo istotne jest zwrócenie uwagi na funkcjonowanie jelit, gospodarkę cukrową, występowanie otyłości i inne. Istotna jest analiza dotychczasowego żywienia i wspólna, realna ocena możliwości zmian.  Nowy plan żywieniowy powinien być dostosowany do indywidulanych gustów, a jego realizacja nie powinna przysparzać kłopotu. Zmiana nawyków żywieniowych i codziennych jadłospisów powinna być ewolucją, a nie rewolucją. Pacjentka stosująca dietę powinna być przekonana, że poprzez prawidłowe żywienie zwiększa swoją odporność, polepsza samopoczucie i poprawia jakość swojego życia.